صادرات مرغ و تخم مرغ: بررسی روش ها و جایگاه فعلی ایران
بررسی وضعیت صادرات مرغ و تخم مرغ در ایران
صنعت مرغداری ایران با وجود تحریم‌ها و چالش‌های اقتصادی، توانسته است به بازارهای بین‌المللی دست یابد و محصولاتی مانند مرغ تازه و منجمد را به کشورهای مختلف صادر کند. در سال‌های اخیر، با تمرکز بر تامین نهاده‌ها و بهبود شرایط تولید، ایران توانسته است میزان صادرات مرغ و تخم‌مرغ را افزایش دهد.
با وجود نوسانات در بازار داخلی، اقداماتی جهت تنظیم بازار انجام شده است که شامل تهاتر و واردات نهاده‌ها مانند ذرت و سویا بوده است تا تولیدکنندگان بتوانند با قیمت‌های مناسب‌تری به تولید خود ادامه دهند. این اقدامات به ثبات قیمت‌ها در بازار داخلی کمک کرده و امکان صادرات را نیز فراهم آورده است.
این تحول در صنعت مرغداری ایران نشان‌دهنده قابلیت‌های بالقوه‌ای است که می‌توان با برنامه‌ریزی صحیح و سرمایه‌گذاری‌های مؤثر، آن‌ها را به فرصت‌های صادراتی تبدیل کرد. توسعه زیرساخت‌ها و ارتقاء استانداردهای تولید می‌تواند در جذب بازارهای جدید و گسترش حضور ایران در عرصه تجارت بین‌المللی مرغ کمک شایانی کند.
صنعت مرغداری ایران که پیش‌تر به واردات مرغ از ترکیه وابسته بود، اخیراً با اجرای سیاست‌های افزایش جوجه‌ریزی، تبدیل به یکی از صادرکنندگان مرغ در منطقه شده است. با توجه به ظرفیت تولید سالانه بین ۳ تا ۳.۲ میلیون تن مرغ، این صنعت پتانسیل عظیمی برای صادرات مرغ به بازارهای خارجی دارد. میزان مصرف داخلی مرغ در حدود ۲ میلیون تن است که نشان می‌دهد، در صورت تامین زیرساخت‌های لازم و حذف قیمت‌گذاری دستوری، امکان صادرات مرغ تا یک میلیون تن وجود دارد. این روند نه تنها می‌تواند به تقویت اقتصاد ملی کمک کند، بلکه زمینه‌ساز توسعه پایدار در صنعت مرغداری ایران نیز خواهد شد.
به‌طور خاص، صادرات پای مرغ به کشورهایی مانند چین از طریق کشورهای ثالث به دلیل تحریم‌ها صورت گرفته است. این محصولات به دلیل داشتن ارزش غذایی بالا و قیمت مناسب، در بازارهای هدف محبوبیت پیدا کرده‌اند.
بر اساس آمار، ایران توانسته در سال‌های اخیر حدود 130 هزار تن تخم‌مرغ به کشورهای همسایه صادر کند، که نشان‌دهنده توان رقابتی بالای ایران در بازارهای منطقه‌ای است.این پیشرفت‌ها نشان می‌دهند که با وجود چالش‌ها، صنعت مرغداری ایران پتانسیل قابل توجهی در بازارهای جهانی دارد.
بر اساس گزارش خبرگزاری مهر، محمدابراهیم حسن‌نژاد، معاون وزیر جهاد کشاورزی در امور تولیدات دامی، در جلسه‌ای با موضوع مدیریت تولید و صادرات مرغ، تاکید کرد که تا کنون ۱۶ هزار و ۵۹۴ تن مرغ از تولیدکنندگان خریداری شده و روزانه بیش از ۱۰۰۰ تن مرغ گرم ذخیره می‌شود. وی همچنین اظهار داشت که برای ۱۷ هزار تن مرغ مازاد تولیدی، مجوز صادرات اخذ شده و از اسفند ماه سال گذشته تاکنون، بالغ بر ۳ هزار تن مرغ صادر شده است.
در این جلسه تاکید زیادی بر حمایت از تولید داخلی و تسهیل صادرات مرغ گرم از تمامی مرزها شد. از دیگر محورهای مورد بررسی در این جلسه، برآورد دقیق نیاز بازار، شناسایی بازارهای هدف خارجی و ساماندهی تخصصی صادرکنندگان بر اساس فعالیت مستمر در کشورهای هدف بود. این اقدامات نشان‌دهنده تلاش‌های ایران برای افزایش صادرات مرغ و تقویت جایگاه خود در بازارهای بین‌المللی است.
صادرات مرغ از ایران
صادرات مرغ از ایران به صورت‌های متفاوتی انجام می‌شود، از جمله به صورت مرغ کامل یخ‌زده و منجمد و نیز به شکل برش‌های مختلفی مانند ران و سینه مرغ. بر اساس اطلاعات جهانی، مرغ‌های منجمد و برش‌های منجمد از جمله محصولاتی هستند که در بازارهای بین‌المللی عرضه می‌شوند و دارای کد‌های تعرفه‌ای مشخصی هستند. این کد‌ها به تفکیک مرغ کامل تازه و منجمد و برش‌های تازه و منجمد تعریف شده‌اند، که شامل مرغ کامل یخ‌زده با کد 020712 و برش‌های مرغ یخ‌زده با کد 020714 می‌باشد.
با توجه به اطلاعات موجود، در حال حاضر ایران به عنوان یکی از تولیدکنندگان مهم گوشت مرغ در منطقه غرب آسیا شناخته شده است و تولیدات آن در این حوزه برای صادرات به بازارهای خارجی، مطابق با استانداردهای لازم بین‌المللی، آماده‌سازی و بسته‌بندی می‌شوند.
در این میان، ایران اقدامات لازم برای رعایت استانداردهای بهداشتی و تاییدیه‌های لازم جهانی را انجام داده تا بتواند در بازار رقابتی جهانی موفق عمل کند. این شامل رعایت نکات بهداشتی در تمام مراحل تولید، از پرورش تا بسته‌بندی و صادرات است تا از کیفیت محصولات خود در بازارهای بین‌المللی اطمینان حاصل کند.
وضعیت صادرات گوشت مرغ در ایران نشان‌دهنده روند رو به رشد و مثبتی است، به ویژه در بخش‌های مرغ منجمد، ران مرغ، و سینه مرغ که به صورت بسته‌بندی شده به بازارهای بین‌المللی ارسال می‌شوند. این صنعت نه تنها به تأییدیه‌های بهداشتی و قوانین گمرکی دقیقی از سوی هم کشور صادرکننده و هم کشور واردکننده وابسته است، بلکه نیازمند مجوزهایی از وزارت جهاد کشاورزی نیز می‌باشد تا اطمینان حاصل شود که استانداردهای لازم رعایت شده است.
فرایند انجماد مرغ:
فرآیند انجماد مرغ شامل چندین مرحله کلیدی است که برای حفظ کیفیت و بهداشت محصول ضروری می‌باشد. ابتدا، مرغ‌ها پس از کشتار باید به درستی شسته و تمیز شوند. سپس، برای از بین بردن حرارت داخلی و جلوگیری از رشد میکروب‌ها، مرغ‌ها در دمای بسیار پایین (حدود صفر تا دو درجه سانتی‌گراد) سرد می‌شوند. این کار معمولاً در اتاق‌های پیش سرد انجام می‌پذیرد. پس از رسیدن به دمای مطلوب، مرغ‌ها در بسته‌بندی‌های مخصوص قرار می‌گیرند که می‌توانند حاوی وکیوم یا بسته‌بندی‌های معمولی باشند. مرحله نهایی شامل نگهداری مرغ‌ها در سردخانه‌ها تا زمان حمل و نقل است.
برای حمل و نقل مرغ‌های منجمد، وسایل نقلیه‌ای که در آن‌ها استفاده می‌شود باید مجهز به سیستم‌های کنترل دما باشند تا از برودت مناسب مرغ‌ها در طول مسیر حفظ شود. این وسایل نقلیه باید گواهی‌های بهداشتی لازم را از ادارات دامپزشکی دریافت کنند تا اطمینان حاصل شود که مرغ‌ها تحت شرایط ایده‌آل حمل می‌شوند.
در رابطه با صادرات مرغ منجمد، ایران زیرساخت‌ها و مجوزهای لازم برای صادرات به بازارهای بین‌المللی را فراهم کرده است. این شامل ارزیابی‌های دقیق از کیفیت مرغ‌ها و اطمینان از رعایت استانداردهای بین‌المللی در تولید و بسته‌بندی می‌شود.
تجارت مرغ منجمد
در گروه صادرات تخم‌مرغ و مرغ، زیرشاخه‌ای مهم وجود دارد که به تجارت مرغ منجمد اختصاص دارد. در این روند، مرغ‌های تازه پس از آماده‌سازی و پاک‌سازی، بسته‌بندی شده و در دمای مناسب منجمد می‌شوند تا برای صادرات آماده باشند. یکی از نکات مهم در صادرات مرغ منجمد، دارا بودن گواهی‌های بهداشتی از سازمان‌های مربوطه است تا اطمینان حاصل شود که محصولات بهداشتی و مطابق با استانداردهای بین‌المللی هستند.
بعنوان مثال،استان مرکزی در ایران یکی از استان‌های فعال در زمینه صادرات مرغ منجمد به شمار می‌رود. این استان توانسته است سالانه نزدیک به ۴۰ تن مرغ منجمد را به بازارهای خارجی ارسال کند، که این امر نشان‌دهنده توانایی و ظرفیت بالای آن در این صنعت است. فرایند صادرات مرغ منجمد، شامل مراحل دقیق و کنترل‌های کیفی است تا محصول نهایی با کیفیت بالا و قابل قبول برای بازارهای هدف باشد. این توانایی در صادرات نه تنها به تقویت اقتصاد منطقه کمک می‌کند بلکه باعث ایجاد شغل و افزایش درآمد برای تولیدکنندگان محلی می‌شود.
صادرات تخم مرغ:
صادرات تخم مرغ از ایران نیز همچون صادرات مرغ، جزو بخش‌های مهم تجارت بین‌المللی است. با توجه به نیاز به رعایت استانداردهای بالای بهداشتی و کیفیتی، صنعت تخم‌گذاری و پرورش مرغ‌های تخم‌گذار دارای اهمیت بسیاری است. این مرغ‌ها باید در شرایط مطلوب و طبق استانداردهای مشخص پرورش یابند تا تخم‌مرغ‌های تولیدی از کیفیت و سلامت عالی برخوردار باشند، که این امر به نوبه خود می‌تواند منجر به افزایش حجم صادرات شود.
برای صادرات تخم‌مرغ، لازم است مجوزهای لازم از وزارت جهاد کشاورزی، سازمان غذا و دارو، و وزارت بهداشت اخذ شود. این مجوزها تضمین می‌کنند که تخم‌مرغ‌ها طبق قوانین و مقررات بین‌المللی بسته‌بندی و صادر می‌شوند. تخم‌مرغ‌های صادراتی معمولاً به دو دسته پوست سفید و پوست قهوه‌ای تقسیم می‌شوند که هر کدام ویژگی‌های مخصوص به خود را دارند.
فرایند بسته‌بندی تخم‌مرغ برای صادرات بسیار حساس است و باید به گونه‌ای انجام شود که از هرگونه آسیب به تخم‌مرغ‌ها در طول حمل و نقل جلوگیری شود. تخم‌مرغ‌ها باید به دقت در کارتن‌ها چیده شوند تا از تماس و آسیب به یکدیگر در هنگام حمل و نقل جلوگیری کنند. همچنین، وزن و ابعاد کارتن‌ها باید طبق استانداردهای تعیین شده توسط کشور واردکننده و مقررات صادراتی مورد تایید قرار گیرند.
با توجه به استانداردهای دقیق و نیاز به رعایت مقررات بهداشتی سخت‌گیرانه، صادرات تخم مرغ می‌تواند به عنوان یک فرصت ارزآور برای ایران محسوب شود، به شرطی که تمامی استانداردهای لازم رعایت شوند. این امر نه تنها به ارتقاء کیفیت تولید داخلی کمک می‌کند، بلکه باعث بهبود تصویر بین‌المللی ایران در زمینه صادرات محصولات کشاورزی نیز می‌شود.
علیرغم تحولات مثبت، بازار گوشت مرغ و تخم‌مرغ گاهی اوقات با رکودهای شدیدی مواجه شده است. با این حال، اگر نگاه کلان به این صنعت داشته باشیم، شاهد روند صعودی در رشد، درآمدزایی و ارزآوری هستیم که این امر بیانگر پتانسیل بالقوه این بازار برای توسعه اقتصادی و افزایش صادرات است.
جالب است بدانیم که صادرات مرغ و تخم‌مرغ به اندازه صادرات ماهی و آبزیان اهمیت دارد. شهرهایی که در تولید انواع ماهی‌های زینتی یا خوراکی فعالیت می‌کنند، همچنین به تامین بازار گوشت سفید می‌پردازند، که این موضوع نشان‌دهنده تنوع تولید و تجارت در این حوزه است.
در مجموع، صنعت صادرات مرغ ایران با توجه به استانداردهای بین‌المللی و تنظیمات بهداشتی دقیق، آماده پذیرش بازارهای جدید و گسترش فرصت‌های تجاری در سطح جهانی است، که این می‌تواند نقش مهمی در تقویت اقتصاد کشور ایفا کند.
صادرات مرغ در کشورهای پیشرفته:
در کشورهای پیشرفته، قوانین صادرات مرغ به دقت تدوین و اجرا می‌شوند تا اطمینان حاصل شود که محصولات صادراتی با استانداردهای بهداشتی و کیفیتی بالایی همخوانی دارند. برای صادرات مرغ، تولیدکنندگان باید اطمینان حاصل کنند که محصولاتشان مطابق با مقررات کشور واردکننده است. این امر معمولاً شامل دریافت گواهینامه‌های خاص از آژانس‌های تنظیم‌کننده داخلی می‌شود که نشان‌دهنده رعایت تمامی الزامات بهداشتی و ایمنی است.
در ایالات متحده، تمامی درخواست‌های صادرات برای گوشت و مرغ به بیش از 80 کشور باید از طریق سیستم اطلاعات بهداشت عمومی (PHIS) پردازش شوند. این فرآیند شامل تکمیل یک درخواست الکترونیکی برای صدور گواهی است که اطلاعات دقیقی درباره محصول و تأییدیه‌های لازم را فراهم می‌کند. برای کشورهایی که در PHIS فعال نیستند، فرم‌های کاغذی خاصی باید تکمیل و به دفتر خدمات مالی سازمان ایمنی و بازرسی مواد غذایی ارسال شود.
علاوه بر این، برخی کشورها نیاز به پیش‌تأیید مراکز تولیدی دارند. این بدین معناست که تنها محصولات تولید شده در مراکزی که از پیش توسط مقامات کشور واردکننده تأیید شده‌اند می‌توانند صادر شوند. گواهی‌های صادراتی باید شامل تمامی اطلاعات مربوط به محصول و تأییدیه‌های مورد نیاز برای ورود به کشور مقصد باشند.
استفاده از این قوانین دقیق تضمین می‌کند که فقط محصولاتی که استانداردهای کیفی و بهداشتی لازم را دارند به بازارهای بین‌المللی عرضه شوند و به حفظ سلامت عمومی کمک کنند. این موارد به ویژه در صادرات مرغ به دلیل حساسیت‌های بهداشتی و خطرات احتمالی ناشی از بیماری‌های قابل انتقال از طریق غذا، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
صادرات مرغ در کشورهای پیشرفته نقش مهمی در اقتصاد این کشورها دارد و بخش قابل توجهی از تجارت بین‌المللی محصولات کشاورزی را تشکیل می‌دهد. به عنوان مثال، در سال ۲۰۲۱ میزان صادرات مرغ و فراورده‌های مرغی از ایالات متحده با افزایش ۲۴ درصدی مواجه شد و در کل، ۵.۲۵ میلیارد دلار ارزش صادرات ثبت شد. این افزایش در حالی رخ داد که علیرغم قیمت‌های بالا، تقاضا در بازارهای اصلی همچون مکزیک و چین به شدت افزایش یافته بود. صادرات مرغ به چین به ویژه به دلیل تقاضای بالا برای پاهای مرغ شاهد رشد قابل توجهی بود.
برزیل نیز به عنوان یکی دیگر از بازیگران کلیدی در بازار جهانی مرغ شناخته می‌شود که در رقابت نزدیک با ایالات متحده قرار دارد و به طور مستمر در حال توسعه بازارهای جدید برای صادرات مرغ خود است.
تجارت جهانی مرغ به طور کلی به دلیل نیاز مستمر به منابع پروتئینی با قیمت مقرون‌به‌صرفه در کشورهای در حال توسعه و همچنین بهبود استانداردهای بهداشتی و فنی در کشورهای صادرکننده، اهمیت ویژه‌ای دارد. این امر منجر به افزایش مستمر حجم صادرات و گسترش بازارهای جدید شده است.
https://apps.fas.usda.gov/psdonline/circulars/livestock_poultry.pdf
https://www.fsis.usda.gov/inspection/import-export/import-export-library
https://www.fsis.usda.gov/inspection/import-export/export-guidance
جایگاه استان های شمال ایران در صادرات مرغ:
استان‌های شمالی ایران به دلیل داشتن شرایط اقلیمی مناسب برای پرورش طیور به‌عنوان یکی از مناطق مهم در تولید و صادرات مرغ شناخته می‌شوند. این مناطق با بهره‌گیری از شرایط آب و هوایی مطلوب و منابع طبیعی فراوان، توانسته‌اند نقش پررنگی در تأمین مرغ مورد نیاز بازار داخلی و همچنین بازارهای بین‌المللی ایفا کنند. با توجه به افزایش تولید و صادرات در این مناطق، استان‌های شمالی می‌توانند به عنوان یکی از محورهای اصلی در تقویت اقتصاد کشور و افزایش درآمدهای ارزی مطرح شوند. اهمیت صادرات مرغ از استان‌های شمالی ایران نه تنها به دلیل افزایش حجم تولید، بلکه به خاطر کیفیت بالای محصولات و رعایت استانداردهای بین‌المللی در فرآیند پرورش و فرآوری مرغ است.
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی مازندران، آقای عباس زاده، اعلام کرده است که استان مازندران در سال جاری اقدامات قابل توجهی برای صادرات مرغ به کشورهای حاشیه خزر و عراق انجام داده است. مازندران به عنوان یکی از قطب‌های اصلی طیور در کشور شناخته شده و نقش مهمی در تامین جوجه یک‌روزه و گوشت مرغ در سطح ملی دارد. این استان ۲۷ درصد از جوجه یک روزه و ۱۲ درصد از گوشت مرغ کشور را تولید می‌کند که این میزان تولید، مازندران را در موقعیت ممتازی برای توسعه صادرات قرار داده است.
با توجه به ظرفیت‌های موجود، پیش‌بینی می‌شود که محصولات مرغی استان به بازارهای هدف مانند کشورهای حاشیه خزر و عراق صادر شود، که این امر می‌تواند به افزایش ارزآوری و تقویت جایگاه اقتصادی استان در عرصه بین‌المللی کمک کند.
علی کاووسی، مدیر کل دامپزشکی استان گلستان، اعلام کرده است که در سال 1401 تقریباً ۱۲۰۰ تن گوشت مرغ از این استان به کشورهای همسایه صادر شده است. این صادرات از طریق ۶ کشتارگاه صنعتی انجام شده که موفق به دریافت کد آی.آر شده‌اند، و برنامه‌ریزی شده است که کشتارگاه های دیگر نیز به این فهرست اضافه گردد. کاووسی تاکید کرده است که برای صادرات گوشت مرغ، رعایت الزامات ساختاری، تجهیزات، برچسب‌گذاری، بسته‌بندی و نوع حمل و نقل از اهمیت بالایی برخوردار است.
او همچنین ابراز امیدواری کرده که با برنامه‌ریزی‌های مناسب دولت برای تأمین گوشت مرغ داخلی، شرایط مستحکم‌تر و پایدارتری برای صادرات این محصول حیاتی ایجاد شود، که این امر به افزایش ارزآوری کمک خواهد کرد. در نهایت، اشاره کرده است که به منظور حمایت از بخش خصوصی و افزایش توانمندی واحدهای تولیدی، اصلاح ساختارهای بهداشتی و فنی کشتارگاه‌ها برای بهبود توان تولید و قابلیت رقابتی فراورده‌های مرغی استان در دستور کار قرار گرفته است.